2. Inclusieve en veilige stad

Amersfoort is een inclusieve en veilige stad waar mensen zichzelf kunnen zijn en zich optimaal kunnen ontwikkelen. Wij willen een stad zijn waar niemand tussen wal en schip valt, waarin we naar elkaar omkijken, compassie hebben voor elkaar en verbonden zijn met elkaar en met elkaars situatie. En waar de welvaart en het welzijn zo rechtvaardig mogelijk worden verdeeld. Wij zetten de integrale aanpak in het sociaal domein – zoals ook beschreven in het Beleidskader inclusieve stad – de komende tijd voort en intensiveren op deze onderdelen. In het beleidskader staan kansengelijkheid, preventie en positieve gezondheid, naast het bieden van goede zorg en ondersteuning centraal.
Het beleidskader geldt van 2021 tot en met 2026. Wij hebben het beleidskader voor de eerste twee jaar geconcretiseerd in een Uitvoeringsprogramma Inclusieve Stad. Voor het onderdeel 'ontwikkelen en opgroeien' is het Uitvoeringsprogramma Jeugd en Onderwijs (UPJO) opgesteld voor de jaren 2022-2024. Over dit programma en over de samenwerking tussen onderwijs, sociaal domein, en economie leest u meer in hoofdstuk 3 van deze begroting.
Voor het thema inclusie, diversiteit en toegankelijkheid stellen wij jaarlijks de toegankelijkheids-, regenboog- en antidiscriminatie-agenda op. Wij actualiseren het Uitvoeringsprogramma Inclusieve Stad voor 2023 en 2024, op basis van het huidige Coalitieakkoord en actuele ontwikkelingen. Ook de impact van uitdagingen zoals de huidige personeelstekorten in diverse sectoren zullen daarin meegenomen worden.
Wij nemen u de komende jaren  op verschillende wijzen mee in de uitvoering van het beleid dat is opgenomen in de diverse  programma's. Via de nieuwe Monitor Inclusieve Stad (doorontwikkeling van de bestaande monitor Sociaal Domen) geven wij in aanvulling op het gemeentelijke jaarverslag een jaarlijks beeld van de resultaten en effecten van het vastgestelde beleid.  
Preventie
De komende jaren maken wij van de gezondheid van onze inwoners een speerpunt en blijven we inzetten op preventie. Want voorkomen is beter dan genezen. Hierbij hebben wij aandacht voor verschillen in gezondheid tussen inwoners en concentreren onze inzet hiervoor in de wijken waar dit het hardst nodig is. We willen verschillen in gezondheid verkleinen. De Aanpak kansrijk Liendert is hiervan een belangrijk voorbeeld waarbij we met een domein overstijgende aanpak en samen met inwoners gericht werken aan het wegnemen van achterstanden en tegelijkertijd ook meer kennis en ervaring opdoen die wij breder kunnen toepassen. Ook de doorontwikkeling van het IJslands model is een belangrijk onderdeel van onze aanpak.

Bestaanszekerheid in tijden van stijgende prijzen
De stijgende prijzen van energie, wonen en voedsel drukken zwaar op een grote groep mensen. We zien dat een steeds grotere groep mensen moeite krijgt met het betalen van de rekeningen en zich zorgen maakt over hun financiële situatie. Het Rijk neemt daarvoor gelukkig maatregelen, zoals de energietoeslag voor inwoners met een laag inkomen en vanaf 2023 naar verwachting een noodfonds voor energieschulden. Maar dat is voor een aantal mensen niet genoeg; er dreigt een groep middeninkomens in de problemen te raken die nu niet in aanmerking komt voor de verschillende regelingen. Ook hier geldt dat wij ervoor willen zorgen dat deze mensen niet tussen wal en schip vallen. Aanvullend op de maatregelen die vanuit het Rijk (nog) worden genomen, ondersteunen wij daarom waar nodig mogelijk via maatwerk. Dat doen we bijvoorbeeld met de coaches Werk en Inkomen, die samen met mensen meekijken naar hun totale huishoudplaatje en daarbij advies en hulp bieden. Ook mensen die geen recht hebben op de energietoeslag maar wel hulp nodig hebben kunnen bij hen terecht.
Daarnaast informeren en adviseren wij met behulp van energiecoaches inwoners over de mogelijkheden die zij hebben om hun energierekening naar beneden te brengen en bij huishoudens met een besteedbaar inkomen van maximaal 120% van bijstandsniveau kunnen deze maatregelen waar mogelijk ook toegepast worden. In de komende tijd zal bovendien een meerjarenplan worden opgesteld, als onderdeel van de stadsbrede aanpak energietransitie. In de inleiding van hoofdstuk 1 van deze begroting leest u daarover meer. Daarnaast zien wij ook veel initiatieven in de samenleving om elkaar te helpen. Dit juichen wij toe en stimuleren wij graag.
Inwoners die zelf niet kunnen voorzien in hun inkomen krijgen ondersteuning op maat. Ondersteuning, informatie en zorg bieden wij waar mogelijk wijkgericht. Wij continueren de maatwerkaanpak voor de meest kwetsbaren. Ook blijft ons armoedebeleid ruimhartig waarbij onze minimaregelingen begrijpelijk en toegankelijk zijn en waarbij we samenwerken met al onze sociale partners in de stad. Jongeren en jongvolwassenen hebben daarbij onze speciale aandacht, net als mensen met zogenoemde ‘verborgen armoede’. We zien werk als een middel voor zelfstandigheid. De participatiewet moet hierin ondersteunend zijn en geen belemmering. Indien het is zullen we verder gaan dan de regels van de wet. We blijven daarbij uitgaan van vertrouwen in de mens.

Jeugdhulp
Wanneer kinderen jeugdhulp nodig hebben dan willen we dat deze snel beschikbaar is. In de afgelopen tijd zijn er te lange wachtlijsten ontstaan, die onder andere voortkomen uit de jarenlange tekorten en bezuinigingen op de (specialistische) jeugdhulp. De noodzakelijke hulp mag niet in het geding komen en daarvoor zetten we de extra middelen van het Rijk in. We zien echter ook dat wachttijden oplopen door personeelstekorten; met geld lossen we deze dus niet zomaar op. We zijn daarover in gesprek met aanbieders en maken hierover afspraken. Bij BSA jeugdhulp wordt met één aanmeldpunt en een participerend consult gewerkt zodat binnen 2 weken gekeken kan worden wat er nodig is. Met het centrale aanmeldpunt bij BSA voorkomen we bovendien dat jeugdigen op de wachtlijst van een specifieke aanbieder staan, waarna na de wachttijd blijkt dat passende hulp toch elders gezocht moet worden, hetgeen leidt tot een vertraging en een nog langere wachttijd.
In de komende periode zien wij dat de bijdrage van het Rijk voor de jeugdhulp substantieel daalt als gevolg van de zgn. Hervormingsagenda Jeugd. Deze wordt naar verwachting eind 2022 vastgesteld. Op basis daarvan maken wij een (regionaal) plan met de benodigde acties om deze bezuiniging op te kunnen vangen. Onze zorgen over de tekorten in de jeugdzorg zijn nog niet verdwenen – de raad wordt over de ontwikkelingen tijdig geïnformeerd.

Vervolg programma Betaalbaarheid van ondersteuning en zorg
Het programma Betaalbaarheid van ondersteuning en zorg loopt in 2022 ten einde. We rapporteren begin 2023 over de resultaten. Daarnaast doen we een voorstel over een mogelijk vervolg, wellicht in combinatie met acties uit te voeren in het kader van de Hervormingsagenda Jeugd.

Inkoop specialistische ondersteuning
De gemeenten in de regio Amersfoort zijn, op basis van de in 2022 door de raad vastgestelde regiovisies en het Beleidskader inclusieve stad, bezig met het opnieuw inkopen van aanvullende specialistische ondersteuning. Daarbij gaat het om specialistische jeugdhulp, Wmo begeleiding & beschermd wonen, maatschappelijke opvang & vrouwenopvang. Met deze inkoop willen de gemeenten ervoor zorgen dat het ook op de lange termijn mogelijk blijft om passende hulp en ondersteuning te bieden aan inwoners die dat nodig hebben. De hulp en ondersteuning wordt in lijn met de regiovisies taakgericht ingekocht. Om de overgang van de circa 400 gecontracteerde aanbieders naar de nieuwe contractpartners zorgvuldig te organiseren is 2023 een overgangsjaar, waarin aanbieders afspraken kunnen maken met de nieuwe contractpartners. De dienstverlening op basis van de contracten met de nieuwe aanbieders gaat per 1 januari 2024 van start.

Maatschappelijke opvang en wonen & zorg
Het hebben van een eigen woonplek is net zo belangrijk als goede zorg en ondersteuning. Een eigen woning is zelf vaak het begin van de oplossing. Het goed kunnen ondersteunen van kwetsbare groepen begint daarom met het vinden van een passende woonruimte. Een woningmarkt die onder drukt blijft staan, helpt daar niet bij. Wij werken toe naar een aanpak waarin eerst gezorgd wordt voor goede huisvesting en aanvullend de zorg wordt georganiseerd.  
Om doorstroming te bevorderen en herstel te bespoedigen richten we de maatschappelijke opvang anders in. Wij vinden het belangrijk dat mensen met een psychische kwetsbaarheid zo veel mogelijk mee kunnen doen in de samenleving. De afgelopen jaren hebben wij ingezet om hulp en ondersteuning te bieden in de eigen leefomgeving. Daarvoor is een sluitend aanbod nodig zodat niemand tussen wal en schip valt.

Opvang vluchtelingen en inburgering
Amersfoort is een gastvrije gemeente waar we mensen die op de vlucht zijn voor onderdrukking, vervolging en oorlogsgeweld opvangen wanneer dat nodig is. Dat willen we blijven doen. Al vele jaren worden asielzoekers en uitgeprocedeerde gezinnen opgevangen in het AZC aan de BW-laan. In de afgelopen jaren hebben wij extra opvangplekken gerealiseerd wanneer de situatie daar om vroeg en voelen wij ons samen met de regio verantwoordelijk voor een humane, toekomstgerichte opvang en voor het versneld huisvesten van statushouders. Daarvoor nemen wij deel aan de Provinciale Regietafel Migratie en Integratie (PRT). Ook nu de opvangcapaciteit in Nederland onder druk staat nemen wij onze verantwoordelijkheid en zorgen we voor extra plekken, o.a. door een tijdelijke regionale opvanglocatie bij het AZC te realiseren. Op termijn blijven wij toewerken naar een getransformeerd AZC in het huidige gebouw. Hiervoor onderzoeken wij de mogelijkheden van een regionale opvanglocatie (ROL) voor in totaal 300 kansrijke asielzoekers, waar gelijk wordt gestart met integreren.
Op 1 januari 2022 is de nieuwe Wet Inburgering ingegaan. Het inburgeren valt sindsdien onder verantwoordelijkheid en regie van gemeenten. Kenmerkend voor de Amersfoortse aanpak is dat alle Amersfoortse inburgeraars een maatwerkprogramma volgen waarin aandacht is voor diverse aspecten van inburgeren. Zoals de taal leren (het liefste duaal bijv. in combinatie met (vrijwilligers)werk), deelnemen aan verenigingsleven, leren over het onderwijs en zorgsysteem, financiële redzaamheid en stadsgenoten leren kennen. Met dit programma werken we eraan dat elke Amersfoortse inburgeraar meedoet in onze stad, zich hier thuis voelt en ontwikkelkansen krijgt. In Amersfoort voert Integratiewerk de inburgering uit, op basis van hun 40 jaar ervaring op dit onderwerp in onze stad.

Veiligheid en handhaving
Wij werken aan een veilige samenleving en ook dat doen we vooral samen met de stad. We proberen waar mogelijk onveiligheid en criminaliteit te voorkomen, door goede voorlichting, door het tijdig herkennen van risico’s, door mensen kansen te bieden en door met elkaar in gesprek te blijven. Daar waar het nodig is, pakken we door en treden we repressief op. In de komende periode worden onze beleidskaders uitgewerkt in een nieuw Integraal Veiligheidsplan dat in het eerste kwartaal van 2023 in de raad kan worden vastgesteld.  
De persoonsgerichte aanpak, die op dit moment doorontwikkeld wordt, blijft in ieder geval een belangrijk element in dat beleid. Net als de aanpak van cybercrime, waarbij wij sinds 2020 fors inzetten op het digitaal weerbaar maken van onze stad door middel van preventieve interventies. Samen met de politie besteden we aandacht aan de aanpak van daders van digitale delicten en verkennen we nieuwe mogelijkheden om daders te ontmoedigen en slachtoffers te helpen.
Daarnaast zetten we in op de aanpak van ondermijning. We willen voorkomen dat kwetsbare mensen worden verleid tot een criminele carrière of dat burgers en bedrijven in Amersfoort slachtoffer worden van criminaliteit. Op dit moment worden zowel het regionale als het lokale plan opnieuw tegen het licht gehouden en herschreven. De urgentie voor ondermijning is onveranderd groot; Midden Nederland kenmerkt zich als logistiek knooppunt voor (inter)nationale drugshandel, inclusief de criminele samenwerkingsverbanden die daarmee samenhangen. Bij het maken van de nieuwe plannen zal opnieuw gekeken worden naar prioriteiten, waarbij het voorkomen dat Amersfoortse jeugd doorgroeit in de criminaliteit en het opwerpen van barrières tegen ondermijning waarschijnlijk belangrijke onderdelen zijn.
Daarnaast blijven wettelijke of regionale taken vast onderdeel van de werkzaamheden. Dan hebben we het o.a. over de handhaving van de openbare orde, re-integratie van ex-gedetineerden en de leefbaarheid. Veiligheid en leefbaarheid zijn sterk met elkaar verbonden. Toezicht en handhaving op leefbaarheidsaspecten vergroten (het gevoel van) veiligheid. Prioriteiten op het gebied van leefbaarheid worden vastgesteld in het VTH Uitvoeringsprogramma 2023.
Ook dienen we voorbereid te zijn op rampen en crises, waarvoor we samen met de Veiligheidsregio Utrecht werken aan het slimmer en efficiënter inrichten van de (regionale) crisisorganisatie. Daardoor zijn, met behoud van kwaliteit en slagkracht, minder piketfuncties nodig en wordt meer ervaringsdeskundigheid opgebouwd. Deze nieuwe werkwijze gaat in 2023 in.
Bij onze rol bij brandveiligheid en constructieve veiligheid verandert onze rol onder de nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. We gaan daarbij, voor de eenvoudige bouwwerken, over op meer systeemcontrole dan op controle op de bouwplaats.
In de komende tijd zal ons gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid worden opgesteld, zie programma 1.1 van deze begroting. Ook handhaving zal daarin een plek krijgen. Onze gemeentelijke handhavers hebben beperkte bevoegdheden om op te kunnen treden maar kunnen wel misstanden signaleren. Op dit moment zijn onze boa’s niet voldoende opgeleid om dierenleed juist in te kunnen schatten en te bepalen welke organisatie zij moeten inschakelen om dierenleed aan te pakken. Afhankelijk van de beleidsvorming op het gebied van dierenwelzijn zullen boa’s daarover getraind worden.