Lokale heffingen

Belastingheffing is geregeld in de Grondwet en is alleen toegestaan op basis van een wet, die door de regering en de Staten Generaal is vastgesteld. Ten aanzien van de gemeentelijke belastingheffing is het de Gemeentewet waarin is bepaald welke belastingen geheven mogen worden. De raad besluit tot het invoeren, wijzigen of afschaffen van een gemeentelijke belasting middels het vaststellen van een belastingverordening.
In het kader van de heffing van gemeentelijk belastingen heeft gemeente Amersfoort de volgende  doelstellingen:
-   lasten die reëel zijn bij het voorzieningenniveau van een stad als Amersfoort;
-   het kostendekkend opleggen van rioolheffing, afvalstoffenheffing en rechten (retributies).
Het 'Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten’ (BBV) bevat het verslaggevingskader rondom begroting en verantwoording. De begroting dient verschillende paragrafen te bevatten, waaronder een paragraaf ‘lokale heffingen’. Ingevolge artikel 10 BBV bevat de paragraaf betreffende de lokale heffingen tenminste:
•   de geraamde inkomsten;
•   het beleid ten aanzien van de lokale heffingen;
•   een overzicht op hoofdlijnen van de diverse heffingen, waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe bij de berekening van tarieven van heffingen, die hoogstens kostendekkend mogen zijn, wordt bewerkstelligd dat de geraamde baten de ter zake geraamde lasten niet overschrijden, wat de beleidsuitgangspunten zijn die ten grondslag liggen aan deze berekeningen en hoe deze uitgangspunten bij de tariefstelling worden gehanteerd;
•   een aanduiding van de lokale lastendruk;
•   een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid.

De (woon)lasten zijn reëel en passen bij het voorzieningenniveau van Amersfoort. Bij de kwaliteit en het voorzieningenniveau van een stad als Amersfoort horen lokale lasten die beperkt blijven, maar wél reëel en op een gemiddeld niveau zijn. Voor de heffingen (afvalstoffenheffing en rioolheffing) en rechten (gemeentelijke dienstverlening tegen betaling, zoals leges) geldt het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid. De tariefaanpassingen zijn daarmee een resultante van de kostenontwikkelingen.
Ondanks de huidige hoge inflatie heeft de gemeente Amersfoort de verhoging van de belastingtarieven in de begroting en beleidsvoorstellen weten te beperkten tot een trendmatige verhoging van slechts 2%, conform besluitvorming van de kaderbrief 2023-2026. Voor de tarieven van de rechten blijft als uitgangspunt gelden dat deze maximaal 100% kostendekkend zijn.

Overzicht belastingen en heffingen
De belangrijkste belastingen, heffingen en rechten (retributies) die door onze gemeente worden geheven, zijn:
·   onroerendezaakbelastingen (OZB);
·   afvalstoffenheffing;
·   rioolheffingen;
·   precariobelasting;
·   hondenbelasting;
·   toeristenbelasting;
·   parkeerbelasting;
·   leges.
Daarnaast worden onder meer nog enkele rechten geheven, zoals marktgelden, haven- en liggelden en begraafplaatsrechten. Tenslotte wordt er in de binnenstad, Euterpeplein en Neptunusplein ook reclamebelasting geheven.
De opbrengst van de reclamebelasting komt ten goede aan de ondernemersfondsen in het betreffende gebied ten behoeve van de kwaliteitsversterking van het gebied. De gemeente genereert met de reclamebelasting dus geen eigen inkomsten.

Landelijke ontwikkelingen
Omgevingswet
Naar verwachting zullen op 1 januari  2023 de Omgevingswet (Ow) en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking treden. Inwerkingtreding van deze wetten brengt een grote verandering teweeg in de wijze waarop gemeenten werken, bijvoorbeeld op de organisatie, de samenwerking in de keten, de systemen en de (werk)processen. Er zijn op dit moment nog de nodige onzekerheden over daadwerkelijke kosten en opbrengsten die de inwerkingtreding voor het jaar 2023 met zich mee zal brengen. Met name heeft de wetswijziging invloed op de legesverordening en de tarieven. Voordat de belastingverordeningen 2023 worden vastgesteld kan echter geen volledige zekerheid worden verkregen of de aangekondigde wetswijzigingen ook daadwerkelijk doorgaan. Met deze situatie wordt bij opstellen van de legesverordening voor 2023 reeds rekening gehouden. Bij het aanbieden van de vast te stellen belastingverordeningen 2023 zullen wij de raad gelijktijdig een voorstel doen, waarmee de legesheffing over 2023 wordt veiliggesteld, ongeacht of de Ow en Wkb wel of niet in werking treden.
Verantwoordingsdocument en een vernieuwd taxatieverslag
Het huidige taxatieverslag dat wordt gebruikt om de WOZ-waarde te onderbouwen is de afgelopen 25 jaar (min of meer) gelijk gebleven. Ook moeten gemeenten als gevolg van uitspraken van de Hoge Raad (op de zaak betrekking hebbende stukken) al in de bezwaarfase verplicht aanvullende gegevens verstrekken aan de belanghebbende, of deze ter inzage leggen op het gemeentehuis, en zien we dat gemeenten in het kader van beroepsprocedures vaak een taxatiematrix met aanvullende gegevens opstellen waarmee ze willen aantonen dat de WOZ-waarde juist is. De Waarderingskamer wil de onderbouwing van de WOZ-taxaties verbeteren door samen met betrokken partijen te werken aan een verantwoordingsdocument en een vernieuwd taxatieverslag. De combinatie van deze twee documenten moet de volledige onderbouwing van de WOZ-waarde zijn. Daarbuiten zouden geen andere gegevens verstrekt hoeven te worden.
Het jaarlijks opstellen van een verantwoordingsdocument zal inspanning kosten, maar hopelijk kan dit worden "terugverdiend" in bezwaar- en beroepsprocedures doordat de waarden zowel door belanghebbenden als door de rechters beter zullen worden geaccepteerd.
Bouwstenen en voorstellen voor verbeteringen en vereenvoudigingen van het belastingstelsel
De Staatssecretaris van Financiën Fiscaliteit en Belastingdienst heeft in 2020 het pakket ‘Bouwstenen voor een beter belastingstelsel’ aan de Tweede Kamer aangeboden. Er zijn 10 verschillende onderzoeken uitgevoerd over de volle breedte van het belastingstelsel. Ook de lokale (gemeentelijke) belastingen zijn onderzocht. Een en ander heeft geresulteerd in een groot aantal beleidsopties die successievelijk en al dan niet separaat door de regering en het parlement worden vertaald in wet- en regelgeving.

We geven via dit onderdeel inzicht in de lokale lastendruk. De woonlasten omvatten het totaal van de gemiddelde aanslag onroerendezaakbelasting eigenaar woningen (OZB), de rioolheffing en de afvalstoffenheffing voor één en meerpersoonshuishoudens.
Het is mogelijk dat gegevens in dit overzicht niet overeenkomen met gegevens, zoals opgenomen in de begroting en belastingvoorstellen voor datzelfde jaar in een vorige editie van het overzicht. Dat komt doordat voor een aantal onderliggende gegevens (met name de gemiddelde woningwaarde) pas met enige vertraging gegevens beschikbaar zijn. Voor elke versie van dit overzicht wordt steeds de meest actuele cijfers gebruikt, die beschikbaar zijn.
De ontwikkelingen in de OZB, de rioolheffing en de afvalstoffenheffing worden in het volgende overzicht weergegeven. Voor de berekening van de rioolheffing en OZB 2023 is uitgegaan van een gemiddelde woning met een gemiddelde WOZ-waarde van € 362.000 (prijspeil 1 januari 2021). In de begroting 2022 gingen we nog uit van een gemiddelde WOZ-waarde van € 326.000 (prijspeil 1 januari 2020).
De lokale lastendruk voor de inwoners neemt toe. Voor eenpersoonshuishoudens stijgt de gemiddelde lastendruk met € 48. Voor meerpersoonshuishoudens stijgt de gemiddelde lastendruk met € 56. Deze stijgingen worden met name veroorzaakt door de ontwikkelingen bij de afvalstoffenheffing. De tariefontwikkelingen worden verderop in de paragraaf verder toelicht.

Tabel: PL.01 Lastenontwikkeling inwoners
(bedragen x € 1,--)

- De gemiddelde woningwaarde is in het afgelopen jaar gemiddeld gestegen van € 326.000 naar € 362.000, dat is 11%. Dat betekent niet dat de OZB aanslagen ook stijgen met 11%. Er vindt een correctie plaats door het tarief te verlagen. In totaal is er een stijging van 2% van de totale OZB-opbrengsten over de bestaande woningvoorraad. Daarnaast komt er 1,6% aan stijging van de OZB-opbrengsten bij door areaaluitbreiding. Dat zijn nieuwe woningen (die gemiddeld duurder zijn dan de bestaande woningen) en uitbreidingen zoals een serre of dakkapel
- Een ongewijzigde bestaande woning gaat gemiddeld 2% meer aan OZB betalen (zelfs al is de WOZ-waarde gestegen). Is een woning gewijzigd, zoals uitbreiding met een serre of dakkapel, dan moet ook OZB betaald worden over die uitbreiding.
- Een individuele woning wijkt altijd af van het gemiddelde, dus een inwoner zal iets meer of minder dan 2% verhoging moeten gaan betalen. Reden is dat de ene woning meer in waarde is gestegen dan de andere
 - De opbrengst rioolheffing kent een maximum, namelijk de werkelijke kosten (100% kostendekkendheid)
 - De totale WOZ-waarde is nog niet bekend bij het opstellen van de begroting, er is een inschatting gemaakt o.b.v. hetgeen bekend is.
 - Het daadwerkelijke tarief kan daardoor afwijken van de inschatting bij de begroting. Dat heeft deze keer als consequentie dat het begrote tarief 2023 5% hoger is dan in de vorige begroting, maar dat het begrote tarief 2023 t.o.v. het uiteindelijke tarief 2022 7,6% hoger is
 - Reden daarvoor is dat de WOZ-waardeontwikkeling in het afgelopen belastingjaar hoger is dan verwacht
 - Bij de rioolheffing wordt het tarief wel aangepast vanwege het plafond van maximaal 100% kostendekkendheid, het OZB-tarief hoeft niet aangepast te worden. Een onvoorziene stijging leidt tot meer OZB-inkomsten. De stijging van vorig jaar is meegenomen in de berekening van dit jaar.

Vergelijking woonlasten
Voor de vergelijking van de woonlasten vergelijken we onszelf met andere gemeenten met dezelfde omvang als Amersfoort. Hierbij maken we gebruik van de gegevens van Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). Zij maken hierbij onderscheid tussen één en meerpersoonshuishoudens en tussen eigenaren van woningen en huurders. In de tabel is uitgegaan van een WOZ-waarde voor koopwoningen (eigenaren-bewoners) ad € 443.000,-- en voor huurwoningen van woningbouwcorporaties (huurders) ad € 227.000,--. Zowel COELO als het CBS nemen de overige huurwoningen niet mee in hun berekeningen. In de woonlastentabel inwoners (Tabel: PL.01 Lastenontwikkeling inwoners) maken we dit onderscheid niet en gaan we uit van één gemiddelde WOZ-waarde van alle woningen dienende tot hoofdverblijf met een waarde van € 362.000,--

Tabel: PL.01A Atlas Lokale Lasten Coelo 2022

Tabel PL.02  geeft een overzicht van de geraamde belastingopbrengsten per belastingsoort over de periode 2021-2026. De verschillende belastingsoorten worden hieronder verder uiteengezet.

Tabel: PL.02 Overzicht geraamde belastingopbrengsten

Algemeen

Van binnen de gemeente gelegen onroerende zaken wordt onder de naam ‘onroerende-zaakbelastingen’ (OZB) twee directe belastingen geheven:
1.   een belasting van degene die een onroerende zaak die niet in hoofdzaak als woning dient, bij het begin van het kalenderjaar al dan niet krachtens eigendom, bezit, beperkt recht of persoonlijk recht gebruikt (gebruikersbelasting);
2.   een belasting van degen die bij het begin van het kalenderjaar het genot heeft van een onroerende zaak krachtens eigendom, bezit of beperkt recht (eigenarenbelasting).
De gebruikersbelasting wordt uitsluitend geheven over niet-woningen en de eigenarenbelasting over zowel woningen als niet-woningen.

Precariobelasting wordt geheven ter zake van het hebben van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. Voorwerpen op gemeentegrond die belast worden zijn bijvoorbeeld kabels en leidingen (behoudens van nutsbedrijven), terrassen, bouwmaterialen, zonneschermen, luifels, lichtreclames en vlaggen.

De tarieven precariobelasting worden voor 2023 trendmatig verhoogd met 2%.

Hondenbelasting wordt geheven ter zake van het houden van een hond. De belasting wordt geheven over het aantal honden dat iemand houdt.
De tarieven voor de hondenbelasting worden trendmatig verhoogd met 2%.

Toeristenbelasting wordt geheven ter zake van het houden van verblijf binnen de gemeente door personen die niet als ingezetene met een adres in de gemeente in de basisregistratie personen zijn ingeschreven. De toeristenbelasting wordt geheven over het aantal overnachtingen in het belastingjaar.
Het tarief voor de toeristenbelasting wordt trendmatig verhoogd met 2% van € 2,40 naar € 2,45 per overnachting.

In het kader van de parkeerregulering worden onder naam parkeerbelasting een belasting geheven ter zake van het parkeren van een voertuig en een belasting ter zake van het verlenen van een vergunning voor het parkeren van een voertuig. Heffing en invordering van de parkeerbelastingen zijn in handen van de Coöperatie ParkeerService U.A.
De tarieven voor de parkeerbelasting worden trendmatig verhoogd met 2%.

Rechten kunnen worden geheven ter zake van het gebruik van voor de openbare dienst bestemde gemeentebezittingen, werken of inrichtingen die bij de gemeente in beheer of in onderhoud zijn, het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten en vermakelijkheden als de gemeente daaraan op enige manier medewerking verleend.
Leges
Leges zijn rechten die geheven worden wegens het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten. De diensten, waarvoor door gemeente Amersfoort leges geheven wordt, zijn opgenomen in de bij de legesverordening behorende tarieventabel. Het betreft een scala van diensten die variëren van het verstrekken van paspoorten en rijbewijzen, het verlenen van omgevingsvergunningen tot en met het verlenen van evenementenvergunningen.
Onder het kopje ‘landelijke ontwikkelingen’ is de invloed van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen op de leges uiteengezet.

De gemeente kan op grond van de wet gehele of gedeeltelijke kwijtschelding verlenen als een belastingschuldige niet in staat is om anders dan met buitengewoon bezwaar een belastingaanslag geheel of gedeeltelijk te betalen.
Of kwijtschelding wordt verleend hangt af van de betalingscapaciteit en het vermogen van de belastingschuldigen. Bij de berekening daarvan mag de gemeente afwijken van de ministeriële kwijtscheldingsregeling en bij het bepalen van de kosten van bestaan ruimere regels stellen dan 90% van de bijstandsnorm. Gemeente Amersfoort voert een actief en maximaal kwijtscheldingsbeleid en gaat voor de kosten van bestaan uit van 100% van de bijstandsnorm, waardoor maximale kwijtschelding wordt verleend.
Ook ondernemers die een zelfstandig bedrijf of beroep uitoefenen kunnen voor ten aanzien van hun privébelastingen voor kwijtschelding in aanmerking komen.
Aan bijstandsgerechtigden, inwoners die uitsluitend een AOW-uitkering hebben en ondernemers met een BBZ-uitkering wordt in de regel geautomatiseerd kwijtschelding verleend. Deze groep, groot zo’n 3.000 belastingschuldigen, hoeft dus geen verzoek om kwijtschelding in te dienen. De gemeente handelt daar proactief door met verleende toestemming van belastingschuldigen gegevens te laten toetsen bij het Inlichtingenbureau, een onderdeel van het Bureau ketenregistratie werk en inkomen (BKWI). Kwijtschelding is mogelijk voor de OZB, de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en de hondenbelasting (max.1 hond).